“Eigenlijk weten we niet goed of de vorm van nierfunctievervangende behandeling invloed heeft op vaatverkalking en daarmee op hart- en vaatziekten.  Daarom zijn we dit onderzoek gestart,” vertelt Thijs Jansz, arts-onderzoeker bij Dianet en UMC Utrecht.  Hart- en vaatziekten zijn de meest voorkomende doodsoorzaak bij dialysepatiënten. Dit hangt samen met vaatverkalking, die vaker voorkomt bij dialysepatiënten, omdat zij meer fosfaat in hun bloed hebben dan mensen zonder nierziekte. Fosfaat wordt door de nieren uitgescheiden, maar bij dialysepatiënten neemt de dialyse dit over. Dit is minder effectief. Jansz: “Als je langer en vaker dialyseert, zoals bij nachtdialyse, kun je veel meer fosfaat uit je bloed spoelen. Fosfaatbinders zijn dan minder of niet meer nodig. Je zou verwachten dat mensen die vaak en lang dialyseren door hun verlaagde fosfaatspiegels dus ook minder vaatverkalking krijgen. Maar dit is nog nooit echt onderzocht. We weten wel dat mensen na een niertransplantatie geen last meer hebben van hoge fosfaatspiegels. Maar gek genoeg weten we ook niet of mensen na een niertransplantatie minder vaatverkalking krijgen.”  

Reden genoeg om te onderzoeken of vaatverkalking minder toeneemt bij nachtelijke thuishemodialyse en niertransplantatie dan bij gewone hemodialyse en peritoneale dialyse. In totaal deden 181 dialysepatiënten mee die één van deze behandelingen ondergingen. Zij werden behandeld in verschillende ziekenhuizen: Dianet Utrecht en Amsterdam, Dialysecentrum Groningen, UMCU, VUmc, Diapriva, Rijnstateziekenhuis, St. Antoniusziekenhuis en Meander Medisch Centrum.

Kalkscore                                                                   

Bij de patiënten die meededen, werd drie jaar lang ieder jaar een CT-scan gemaakt van het hart. “Op een CT-scan kun je vaatverkalking goed zien, dus hiermee hebben we de hoeveelheid vaatverkalking berekend. Die drukken we uit in een kalkscore. 0 betekent geen kalk, tot meer dan 10.000, wat neerkomt op bijna volledig verkalkt. Van de 181 mensen die meededen, hebben 137 in ieder geval één opvolg-CT-scan gehad. Van hen konden we dus de toename van vaatverkalking berekenen. Deze  deelnemers waren gemiddeld 52 jaar oud en hadden over het algemeen al twee jaar dialyse gehad. Degenen die met dialyse behandeld werden, stonden wel op de transplantatiewachtlijst. Bij de start van het onderzoek had zo’n 80% al vaatverkalking.”

Geen invloed op vaatverkalking

De resultaten zijn anders dan de onderzoekers verwacht hadden. Jansz: “Vaatverkalking blijkt niet minder toe te nemen bij nachtelijke thuishemodialyse en niertransplantatie in vergelijking met gewone hemodialyse en peritoneale dialyse. De kalkscore neemt in de loop van de tijd bij bijna alle patiënten toe, ongeacht of ze met nachtelijke thuishemodialyse, gewone hemodialyse, een niertransplantatie of peritoneale dialyse worden behandeld . Dat is niet wat we verwacht hadden, omdat bij nachtelijke thuishemodialyse en niertransplantatie de fosfaatspiegels wel veel beter zijn.”

Vaatverkalking rook en geen vuur?

Is er een verklaring voor deze resultaten? “Aan de ene kant kan het komen doordat bepaalde stoffen die vaatverkalking remmen, bij nachtelijke thuishemodialyse misschien uit het bloed verwijderd worden. Bijvoorbeeld  magnesium: deze stof remt vaatverkalking, maar wordt vaak ook uitgespoeld bij dialyse en misschien zelfs meer bij nachtelijke thuishemodialyse,” aldus Jansz. De vraag die de resultaten echter vooral oproept, is of vaatverkalking op zichzelf eigenlijk wel zo schadelijk is. Jansz: “Dat is nooit hard aangetoond. Misschien ontstaat vaatverkalking pas laat nadat de vaatwand beschadigd is en gaat er nog iets aan vooraf. Misschien is vaatverkalking dus slechts de rook, en niet het vuur. Want ook na niertransplantatie vinden we geen mindere toename van vaatverkalking, terwijl deze mensen veel minder kans op hart- en vaatziekten hebben dan wanneer ze nog zouden dialyseren. Als vaatverkalking schadelijk is, zou je verwachten dat mensen na niertransplantatie daar ook nog de gevolgen (veel meer hart- en vaatziekten) van zouden ondervinden.”

Voordelen nachtelijke thuishemodialyse

Betekent dit dat nachtelijke thuishemodialyse niet zinvol is? Absoluut niet, meent Thijs. “Nachtelijke thuishemodialyse biedt andere belangrijke voordelen. Het hart raakt minder snel overbelast doordat vocht beter en rustiger onttrokken wordt. Ook geeft het patiënten veel meer vrijheid. Ze slikken vaak minder pillen en hebben een minder streng dieet. Bovendien hebben ze overdag meer tijd voor andere zaken. Al die voordelen spelen een belangrijke rol in de kwaliteit van leven die ze ervaren. Nachtelijke thuishemodialyse blijft voor veel mensen een goede behandelvorm.”

Hoe verder

De resultaten geven dus aanleiding tot verder onderzoek. “Naast dat we verder willen onderzoeken in hoeverre vaatverkalking een boosdoener is, kunnen we met de gegevens die we nu hebben verzameld veel ander onderzoek doen. Bijvoorbeeld in hoeverre dialyse invloed heeft op de  botdichtheid en botbreuken. Of naar markers in het bloed en of die wat zeggen over vaatschade,” besluit Jansz.