Eigen regie over ziekte en behandeling. Een actueel thema voor zorginstellingen en patiënten. Ook binnen de dialysezorg is dit begrip doorgedrongen. Aan zorginstellingen en verpleegkundigen de taak om patiënten hierin mee te krijgen. Maar hoe doe je dat? Hoe motiveer je patiënten? Het helpt wanneer je meer inzicht hebt in hoe mensen leren en hoe je ze kunt motiveren. Breinprincipes kunnen je daarbij helpen.
Hanke Mensink- opleider, docent en trainer Dianet Opleidingen
In Nederland stimuleren zorgverzekeraars en de overheid waar mogelijk om zorg naar huis te verplaatsen. Zij zien graag patiënten die zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid. Uitgangspunt is niet de ziekte of de beperking, maar vooral de mogelijkheden die de patiënt nog wel heeft om zelfstandig te blijven. Zeker als een patiënt thuis dialyseert, is regie nemen over de eigen behandeling van belang. Thuis hebben patiënten vaak meer ruimte om hun behandeling in te richten zoals zij dat willen: het levert meer vrijheid op en bovendien scheelt het reistijd van en naar een dialysecentrum.
Maar niet elke patiënt is bereid of in staat om zelf het heft in handen te nemen. Hoe kun je ze daartoe bewegen? De eerste stap is dat patiënten zich bewust worden dat ze zelf invloed hebben op hun eigen situatie. Kleine stapjes kunnen hierin al belangrijk zijn. Een onderdeel van een handeling zelf uitvoeren, hoe klein ook, geeft al meer gevoel van zelfstandigheid en vergroot het zelfvertrouwen.
Wat gebeurt er in het brein als je iets leert? Het brein is een massa die op 23-jarige leeftijd volledig is uitgegroeid, maar het heeft de rekbaarheid en elasticiteit van een stuk elastiek. Iets nieuws leren betekent dat er weer nieuwe verbindingen worden aangelegd. En daar blijft je brein soepel van. Hoe kun je nieuwsgierigheid wekken bij de patiënt om iets nieuws te leren en hoe raakt iemand betrokken bij eigen leerproces? De autonomie van de patiënt is van belang, maar ook de overtuiging dat hij nieuwe dingen kan leren. Jouw patiënt wil gezien worden als een volwaardige gesprekspartner met eigen verantwoordelijkheid en vermogen tot leren.
Het kan je helpen tijdens het leren en motiveren aandacht te besteden aan de growth en fixed mind. Iemand met een growth mind staat open voor het aanleren van nieuwe kennis en vaardigheden. Hij ziet iets nieuws leren als een uitdaging en vindt het niet erg om fouten te maken. Deze patiënt reflecteert op zijn eigen handelen, vraagt hulp waar nodig en zet door om resultaat te bereiken.
Bij de fixed mind zet iemand zijn vaardigheden en kwaliteiten juist vast. Hij gaat er vanuit dat talenten zijn aangeboren en niet te ontwikkelen: “Ik probeer het niet, het gaat mij vast niet lukken”. Deze patiënt vermijdt complexe taken en zal waarschijnlijk niet graag zelfstandig dialyseren.
Door gebruik te maken van breindidactiek activeer je de hersenen, maak je leren leuker en stimuleer je de ontwikkeling. Een voorbeeld: een patiënt vindt dat hij het opbouwen van de dialysemachine volledig onder de knie heeft. Hij wil niet meer extra oefenen. Hoe stimuleer je deze patiënt om toch te blijven leren? Zoek de uitdaging in spelenderwijs leren: bouw de machine eens verkeerd op en laat de patiënt dit corrigeren. Hiermee maak je gebruik van de breinprincipes.
Als je iets nieuws leert vorm je nieuwe, sterke verbindingen tussen je hersencellen. Je legt nieuwe wegen aan in je hersens, waardoor je makkelijker leert. Dit geldt niet alleen voor het aanleren van kennis, maar ook voor het verbeteren van vaardigheden en gedrag.
zes breinprincipes die hierbij een rol spelen, kun je inzetten bij het (aan)leren en motiveren (Uit: Breindidactiek van Dirksen, G. 2015):
Hopelijk helpt dit je verder in het motiveren en leren van je patiënten. Probeer de principes eens uit, wissel af om aan te sluiten op de leerstijl van de patiënt. Deel je ervaringen met elkaar en met ons.
Zo blijf je leren!
Hanke Mensink is opleider, docent en trainer bij Dianet Opleidingen. Dit artikel is geschreven naar aanleiding van de jaarlijkse bijscholing voor dialyseverpleegkundigen over dit onderwerp.